حساسيت غذايي:
در ابتدا يك مقدمه‌اي راجع به حساسيت غذايي بيان مي‌كنيم تا يك ذهنيت كلي راجع به حساسيت غذايي داشته باشيد.
هنگامي كه سيستم ايمني پت شما بعضي از غذاها و يا تركيبات آنها را مهاجم تلقي كند و به آنها واكنش نشان دهد، حساسيت غذايي اتفاق مي‌افتد و نتيجه‌ي نهايي اين پاسخ ايمني به شكل عوارض پوستي و يا عوارض گوارشي نمود خارجي پيدا مي‌كند. گاهي اوقات، بعضي از پت‌ها عوارض پوستي و عوارض گوارشي را همزمان تجربه مي‌كنند. پس اگر سگ يا گربه شما هم تجربه‌ايي از علائم پوستي و يا علائم گوارشي داشته است تا انتهاي اين مطلب را مطالعه كنيد.
حساسيت مي‌تواند نسبت به مواد غذايي، انگل هاي خارجي و حشرات، گرد و خاك و يا عوامل محيطي باشد. حتي مجموعه‌اي از اين موارد هم مي‌توانند همراه با هم بروز پيدا كنند. اما در اين مقاله ما به حساسيت غذايي خواهيم پرداخت.
آلرژن‌ها يا مواد حساسيت‌زا تركيباتي هستند كه باعث تحريك سيستم ايمني مي‌شوند. رژيم غذايي سگ‌ها و گربه‌ها سرشار از پروتئين، مواد افزودني و رنگ هاي خوراكي است كه مي‌توانند عامل بروز حساسيت باشند اما اين‌ها تنها منابع ايجاد كننده‌ي حساسيت غذايي نيستند و هرگونه ماده‌ي غذايي مي‌تواند باعث بروز حساسيت بشود.
يكي از معمول‌ترين آلرژن‌هاي غذايي كه باعث ايجاد حساسيت مي‌شود همين پروتئين‌ها هستند. پروتئين ها ممكن است در بدن تغيير كنند و يا با موادي تركيب شوند كه سيستم ايمني آنها را به عنوان يك مهاجم خارجي بشناسد و به آن حمله كند. نتيجه‌ي اين حمله، بروز علائم حساسيت است.
پروتئين ها در كدام ماده غذايي وجود دارند؟
گوشت قرمز، گوشت مرغ، لبنيات، تخم مرغ و سويا و… حاوي پروتئين هستند.گربه‌ها عمدتا به ماهي هم حساسيت نشان مي‌دهند.
طي تحقيقات انجام شده ۱۳٪ سگ‌ها و ۴٪ گربه‌ها به گندم حساسيت دارند.
يك مطلب مهم كه بايد بدانيم اين است كه حساسيت غذايي زماني اتفاق مي‌افتد كه سيستم ايمني قبلا در معرض آن ماده غذايي قرار گرفته باشند، پس در واقع ممكن است پت شما حتي به غذاهايي كه ماه‌ها و يا سال ها خورده‌اند هم حساسيت نشان بدهد.
حساسيت غذايي ممكن است در هر سني بروز پيدا كند. يعني حيوانات از چند ماهگي تا چند سالگي كه بالغ هستند دچار اين عارضه مي‌شوند. پس درواقع همه‌ي سگ‌ها و يا گربه‌ها امكان ابتلا به حساسيت غذايي را دارند اما بعضي از نژاد هاي سگ مثل پاگ، باكسر و ترير هاي پا بلند و در گربه‌ها نژادهايي مثل سيامي ممكن است بيشتر مستعد بروز حساسيت باشند. بايد دقت كنيد كه پت شما با اين حساسيت به دنيا نمي‌آيد بلكه در طول زمان سيستم ايمني بدن آنها به اين گونه مواد غذايي حساس مي‌شود.
يكي از علائم حساسيت غذايي مشكلات پوستي از جمله خارش‌هاي غيرفصلي، قرمزي، التهاب و يا ريزش موي موضعي در گوش‌ها، صورت، كف دست و پاها، اطراف مقعد و يا در سطع شكمي است كه امكان دارد با گذشت زمان اين ريزش مو گسترده‌تر شود و ناحيه‌ي وسيع‌تري را درگير كند. ممكن است سگ و يا گربه‌ي شما به علت داشتن علائم، دم و يا دست و پاي خود را گاز بگيرد و گاهي حتي پوست آنها از شدت خارش زخم مي‌شود.
گاهي اوقات ميكروارگانيسم‌هاي ديگر مثل باكتري ها و قارچ ها هم بر اين مشكلات پوستي اضافه مي‌شود و باعث ايجاد درگيري شديدتري مي‌شود. علائم گوارشي كه بيشتر در گربه‌ها بروز پيدا مي‌كند، مانند اسهال و يا استفراغ بروز پيدا خواهند كرد .۳۰٪ پت‌هايي كه دچار حساسيت غذايي هستند، علائم‌گوارشي را بروز مي‌دهند.
تشخيص:
تشخيص حساسيت غذايي دشوار است و به زمان نياز دارد.
شما بايد به دامپزشك مراجعه كنيد.دامپزشك شما معاينه كامل را انجام خواهند داد. بعضي از آزمايش‌ها از جمله آزمايش خون، نمونه برداري از بزاق و حتي نمونه برداري از موي سگ و يا گربه‌ي شما انجام خواهد شد. گاهي حتي تست‌هاي حساسيت داخل پوستي انجام مي‌شود اما اينگونه تست‌هاي تشخيصي در ايران رايج نيستند.
حتما توجه داشته باشيد كه تمام اطلاعات راجع به رژيم غذايي، تشويقي ها و مكمل‌هايي كه به سگ و يا گربه‌ي خود مي‌دهيد را با دقت براي دامپزشك شرح دهيد. همچنين هرگونه اطلاعات درمورد هرگونه دارويي كه پت شما مصرف كرده است را به دامپزشك بگوييد.
دقت داشته باشيد تمام موارد را با جزئيات كامل بيان كنيد.
براي تشخيص نهايي، با مشورت دامپزشك تمام مواد غذايي كه احتمال ايجاد حساسيت را دارند بصورت آزمايشي و دوره‌اي از رژيم غذايي سگ و يا گربه‌ي خود حذف كنيد. اين رژيم غذايي ازمايشي حداقل ۸ هفته بايد ادامه داشته باشد و در طول اين زمان ممكن است دامپزشك براي پت شما رژيم غذايي اي طراحي كند كه تمام ريزمغذي‌ها را داشته باشد تا پت شما دچار كمبود مواد غذايي نشود.
اگر در حين محدوديت رژيم غذايي علائم بيماري پت شما بهبود يافت، اين بهبود علائم به احتمال زياد به علت حذف آن ماده آلرژن از رژيم غذايي است. بهبود علائم پوستي ممكن است طولاني تر از بهبود علائم گوارشي باشد و نياز به زمان بيشتري داشته باشد. اگر علائم پايدار بود و يا شدت يافت، هنوز ماده آلرژن در رژيم غذايي پت شما وجود دارد و با مشورت دامپزشك بايد ماده‌ي غذايي ديگري كه احتمال بروز حساسيت به آن وجود دارد از رژيم غذايي حذف شود. بعد از يافتن ماده آلرژن ديگر نبايد حتي مقدار كمي از آن ماده غذايي توسط پت شما مصرف شود.
در صورت مصرف غذاي خشك، مي‌توانيد غذاهاي خشك هايپوآلرژن را تهيه كنيد. غذاهاي هايپوآلرژن باعث بروز حساسيت غذايي نخواهند شد. هنگام تهيه‌ي تشويقي و يا مكمل‌ها بايد تركيبات روي ليبل آنها را مطالعه كنيد تا مطمئن شويد آن ماده‌ي غذايي كه پت شما به آن حساسيت دارد در تركيبات آن به كار نرفته باشد.
تشخيص تفريقي:
حساسيت‌ها بايد از بيماري‌هايي كه علائم مشابه با حساسيت ايجاد مي‌كنند تفريق داده شوند. اين بيماري ها شامل موارد زير مي‌شوند:
- عفونت مزمن راجعه‌ي گوش
- بيماري‌هاي عفوني پوستي
- بيماري‌هاي قارچي
- بيماري‌هاي انگلي
- اختلالات هورموني
- بيماري‌هاي خود ايمني پوستي
- سرطان‌ها و تومورهاي پوستي
درمان حساسيت غذايي:
درمان علائم حساسيت غذايي بسيار زمان‌بر خواهد بود و شما بايد صبر داشته باشيد. حساسيت غذايي در تمام طول عمر سگ و يا گربه‌ي شما همراهش خواهد بود. براي بهبود علائم در صورت صلاح ديد دامپزشك، داروهايي از قبيل آنتي هيستامين براي كنترل خارش تجويز خواهند شد. اگر پت شما درگيرعفونت ثانويه هم شده باشد دامپزشك براي كنترل عفونت آنتي بيوتيك تجويزخواهد كرد.
يكي ديگر از مواردي كه ممكن است دامپزشك تجويز كند اسيدهاي چرب هستند. مصرف اسيدهاي چرب در هنگام بروز حساسيت غذايي بسيار مفيد است. اسيدهاي چرب باعث مي‌شود بدن پروستاگلدين‌ها (كه باعث بروز علائم هستند) را توليد نكند. تحقيقات نشان داده است استفاده از اسيدهاي چرب ۴۰٪ باعث بهبود علائم مي‌شود و ميزان مصرف داروهاي درماني ديگر را هم كاهش مي‌دهد. همچنين باعث مي‌شوند در بدن بصورت طبيعي آنتي هيستامين توليد شود.
استفاده از اسيدهاي چرب بايد حداقل ۲ تا ۳ ماه ادامه داشته باشد تا بتواند اثرات خود را نشان دهد. اما با اين حال بهترين و اصلي ترين راه درمان، حذف كامل آن ماده غذايي از رژيم غذايي است.
گاهي علائم حساسيت با شدت بيشتري بروز مي‌كنند. مانند التهاب شديد صورت و يا حتي مشكلات شديد تنفسي كه شرايط اورژانسي را پديد مي‌آورند كه به سرعت بايد به دامپزشكي مراجعه كنيد تا اقدامات درمان‌هاي اورژانسي انجام شود.
يكي از انواع رژيم غذايي براي پت‌هاي مبتلا به حساسيت غذايي استفاده از غذاهاي حاوي پروتئين هيدروليز شده است. پروتئين هيدروليز شده، از همان منابع پروتئيني معمول است اما به مولكول هاي بسيار كوچك شكسته شده است. در اين صورت سيستم ايمني به آنها واكنش نشان نخواهند داد.
بايدها:
- ليستي از تمام مواد غذايي مورد مصرف سگ يا گربه‌ي خود تهيه كرده و به دامپزشك ارائه دهيد.
- تاريخچه‌ي تمام داروهاي مصرف شده توسط سگ يا گربه‌ي خود را به دامپزشك اطلاع دهيد.
- حتي مقدار كمي از ماده‌ي حساسيت‌زا مي‌تواند مشكلات جدي براي پت شما بوجود بياورد پس هيچگاه، حتي مقدار كمي از ماده‌ي حساسيت زا را در رژيم غذايي پت خود قرار ندهيد.
- درمان حتما زير نظر دامپزشك بايد انجام شود و هيچگاه بدون مشورت دامپزشك به پت خود داروهاي درماني ندهيد.
- تمام اعضاي خانواده‌ي خود را در جريان اين حساسيت غذايي قرار دهيد تا سهوا باعث بروز مجدد علائم نشوند.
- استفاده از غذاهاي بدون ماده‌ي افزودني در رژيم غذايي
- اگر نياز است كه پت خود را پانسيون كنيد، حتما بايد مسئول پانسيون را در جريان حساسيت غذايي سگ يا گربه‌ي خود قرار دهيد.
ممكن است حساسيت به ديگر مواد غذايي هم ايجاد شود پس اين بايد هر از گاهي توسط دكتر مجددا چك شود و نياز به معاينات دوره‌اي دارد. اين موارد بايد به صورت هميشگي رعايت شوند. در صورت بروز مجدد علائم سريعا بايد به دامپزشك مراجعه شود.
چه زماني به دامپزشك مراجعه كنيم؟
- در صورت بروز علائم حساسيت كه در قسمت بالا بيان شد.
- اگر قادر به تنظيم برنامه غذايي صحيح براي سگ و يا گربه‌ي خود نيستيد، از دكتر دامپزشك براي تنظيم يك رژيم غذايي صحيح كمك بگيريد.
- اگر در هنگام رژيم غذايي آزمايشي محدود شده، پت شما براي مدت طولاني غذا نخورد، حتما به دامپزشك مجددا مراجعه كنيد و شرايط را شرح دهيد.
پيشگيري از بروز حساسيت غذايي:
پيشگيري از بروز حساسيت در بسياري از موارد امكان پذير نيست. اما يكي از راه‌هايي كه مي‌تواند كمك كننده باشد، تنوع در رژيم غذايي است. تنوع باعث مي‌شود بدن به طور پيوسته در معرض تركيبات غذايي يكسان نباشد. اغلب صاحبان پت از ايجاد تنوع در رژيم غذايي به علت احتمال ايجاد اسهال و يا استفراغ مي‌ترسند. اگر تصميم داريد كه در رژيم غذايي پت خود تنوع ايجاد كنيد حتما با دامپزشك مورد اطمينان خود مشورت كنيد. دقت كنيد كه اين تغييرات غذايي به يكباره نباشد و اين تغييرات گام به گام و آهسته اعمال شود.
در صورت بروز هرگونه حساسيت غذايي و نياز به راهنمايي، مي‌توانيد با ما تماس برقرار كنيد. بيمارستان دامپزشكي اكسيژن به صورت شبانه‌روزي آماده ارائه خدمات به شما مي‌باشد.
منبع: Clinical veterinary advisor fourth edition